Al jarenlang word er geroepen dat de energiebalans altijd heilig is. Oftewel, als er net zoveel energie het lichaam ingaat als uitgaat, dan kom je niet aan en val je niet af.
Afvallen zou dus simpelweg een kwestie van minder eten en meer bewegen zijn. Hoewel dit advies feitelijk correct is, zijn er toch veel mensen die extreem veel moeite mee hebben met het opvolgen ervan. Zelfs met calorieën tellen wordt niet altijd succes behaald.
Deze mensen krijgen vaak te horen dat het hun eigen schuld is en dat het onmogelijk is om niet af te vallen als je minder eet, dan dat je verbruikt. Wat zij vaak niet te horen krijgen is dat er nog allerlei andere factoren meespelen die de energiebalans direct of indirect kunnen beïnvloeden.
In dit artikel leg ik uit welke 5 valkuilen er zijn als je puur en alleen de energiebalans als heilige graal inzet om af te vallen.
Wat is de energiebalans?
Als je nog niet helemaal begrijpt waar de term “energiebalans” vandaan komt, leg ik het hier nog eens uit.
De balans tussen de hoeveelheid energie die je dagelijks binnenkrijgt en verbruikt, wordt de energiebalans genoemd. Dit is een bewezen theorie en is al in talloze studies aangetoond (bron).
De energiebalans heeft zogezegd 3 standen:
- Negatieve energiebalans: je verbruikt meer dan je binnenkrijgt (je valt af)
- Neutrale energiebalans: je verbruikt net zoveel als je binnenkrijgt (blijft op gewicht)
- Positieve energiebalans: je verbruikt minder dan dat je binnenkrijgt (komt aan)
Het binnenkrijgen van energie doe je simpelweg door te eten en te drinken. Het verbruiken doet je lichaam voor een groot deel automatisch. Het menselijk lichaam heeft namelijk energie nodig om te ademen, na te denken, het hart te laten kloppen, voedsel te verteren en meer complexe processen uit te voeren. Beweging zorgt ervoor dat het verbruik van energie verder toeneemt. De energie waar het om gaat wordt uitgedrukt in calorieën.
Klik hier om het gezonde afslank weekmenu incl. recepten en boodschappenlijstje te downloaden.
Wat is een calorie?
In de volksmond hebben we het vaak over hoeveel calorieën in een bepaald voedingsmiddel zitten. Eigenlijk wordt er dan gesproken over kilocalorieën.
Het verschil is simpel: 1 kilocalorie = 1000 calorieën. De definitie van een calorie is namelijk deze:
1 calorie is de hoeveelheid energie die nodig is om de temperatuur van 1 gram water te verhogen met 1 graden Celsius
Je hebt vast wel eens gehoord dat de ene calorie de andere calorie niet is. Dat is eigenlijk onjuist. Een calorie is gewoon een calorie.
Calorieën zijn te vinden in macro-nutriënten (eiwitten, koolhydraten, vetten). Macro-nutriënten bevatten per gram verschillende hoeveelheden calorieën:
- Eiwitten: ongeveer 4 kcal per 1 gram
- Koolhydraten: ongeveer 4 kcal per 1 gram
- Vetten: ongeveer 9 kcal per 1 gram
Hoewel een calorie gewoon een calorie is, blijft het feit wel dat calorieën uit eiwitten, koolhydraten en vetten in het lichaam worden verwerkt via verschillende metabolische paden. Deze metabolische paden hebben ook allemaal weer een verschillende uitwerking op het totale metabolisme en de hormonen. Je zou dus kunnen zeggen dat het effect van een calorie uit koolhydraten niet gelijk is aan het effect van een calorie uit eiwitten.
Dat is dan ook één van de redenen waarom het gebruik van de energiebalans vele valkuilen kent als het gaat om blijvend en gezond afvallen.
5 valkuilen van de energiebalans
Energiebalans valkuil #1: opname van calorieën
Niet alle calorieën die je uit voeding haalt, worden opgenomen door je lichaam. Sommige calorieën worden niet verteerd en verlaten het lichaam weer via de ontlasting.
Zo is er een onderzoek waaruit naar voren komt dat als je voor 170 kilocalorieën aan amandelen eet, je daarvan slechts 129 kilocalorieën (76%) opneemt (bron). De andere 41 kilocalorieën (24%) worden afgevoerd via de ontlasting.
Kennelijk geeft het voedingsprofiel van amandelen dit effect. Amandelen zijn, net zoals andere noten, rijk aan eiwitten, vetten en vezels. Daarom zou dit opname-effect mogelijk ook kunnen voorkomen bij voedingsmiddelen met een soortgelijk voedingsprofiel.
Energiebalans valkuil #2: thermisch effect
Wanneer je eet, wordt de spijsvertering actief. Net zoals bij ademen en nadenken, wordt er ook energie (en dus calorieën) verbruikt bij het verteren van je eten. Dit wordt ook wel het thermisch effect van voeding (TEF) genoemd. Een deel van de calorieën die binnenkomen, worden dus gebruikt om het eten te verteren. Hier hoef je dus zelf helemaal niets voor te doen!
Hoeveel calorieën dit precies zijn, hangt helemaal af van wat je eet. Zo kost het verteren van voeding wat rijk is aan eiwitten meer energie, dan voeding wat arm is aan eiwitten. Je vraagt je misschien hoeveel dat precies is.
Geaccepteerde waardes die bepalen hoeveel energie een macro-nutriënt nodig heeft om te worden verteerd zijn deze (bron):
- Eiwitten: ongeveer 20-30%
- Koolhydraten: ongeveer 5-10%
- Vetten: ongeveer 0-3%
Oftewel, als je 200 kilocalorieën eet bestaande uit eiwitten, dan zal je lichaam 40-60 kilocalorieën verbranden tijdens het verteren hiervan.
Ik moet wel 2 kanttekeningen plaatsen bij deze waardes:
- Vetten lijken erg slecht uit de bus te komen. Wees er dan op behoed dat een voedingsmiddel met veel vetten, ook vaak veel eiwitten bevat.
- Koolhydraten lijken er nog redelijk goed vanaf te komen. Wees er dan op behoed dat het vooral de vezels zijn die zorgen voor het thermisch effect.
Kortom, bij een gezond voedingspatroon kan je ervan uitgaan dat ongeveer 10% van je totale calorieën inname wordt gebruikt voor het verteringsproces.
Energiebalans valkuil #3: calorieën tellen is giswerk
Hoe je het ook went of keert, de energiebalans gaat om calorieën tellen. Bij deze methode wordt normaal gesproken alleen rekening gehouden met hoeveel je beweegt en hoeveel calorieën je eet. Het thermische effect van voeding en de opname van calorieën wordt hierbij vaak vergeten.
Ook al zou dat wel allemaal worden meegenomen, dan blijft calorieën tellen lastig. Natuurlijk zijn er allerlei formules waarin lichaamsgewicht, lengte, leeftijd, etc. worden meegenomen om je calorieverbruik uit te rekenen.
Waar alleen weinig rekening mee wordt gehouden is dat mensen met (zwaar) overgewicht, soms een stoornis in hun metabolisme hebben. Weinig spierweefsel, weinig mitochondriën, een trage schildklier of een andere stoornis kunnen een enorme invloed hebben op de snelheid van de stofwisseling. Daardoor zou een berekening van de dagelijkse hoeveelheid verbruikte calorieën er behoorlijk naast kunnen zitten.
Bovendien veranderd na elke kilo gewichtsverlies ook weer de hoeveelheid calorieën die je verbrandt. De berekening zou je dus telkens opnieuw moeten maken.
Wist je trouwens dat calorieën op verpakkingen ook niet al te precies zijn? Van diepvriesmaaltijden is bekend dat ze gemiddeld 8% meer calorieën bevatten dan dat op de verpakking staat vermeld (bron). Naar alle waarschijnlijk geldt dit voor meer producten van deze fabrikanten. Vanuit marketing perspectief is het dan ook het een slimme truc om een lagere vermelding van calorieën erop te zetten. Uiteraard is dit nog wel allemaal toegestaan volgens de wet, maar erg handig is het niet.
Energiebalans valkuil #4: verzadigingseffect
Dit is misschien wel de grootste valkuil bij de energiebalans. Er wordt namelijk geen rekening gehouden met het verzadigingseffect (bron).
Laat ik dit uitleggen met 2 simpele menu’s.
Menu #1 van totaal 1229 kcal:
- 2 boterhammen met pindakaas = 684 kcal
- 1 mars = 202 kcal
- 1 blikje Coca Cola = 139 kcal
- 1 pizza Margaretha = 204 kcal
Menu #2 van totaal 1167 kcal:
- 2 glazen water = 0 kcal
- 1 portie havermout = 150 kcal
- 1 kom tomatensoep = 102 kcal
- 1 handje cashewnoten = 180 kcal
- 1 appel = 72 kcal
- 1 kiwi = 46 kcal
- 1 maaltijdsalade met kip = 420 kcal
- 1 zalmmoot = 197 kcal
In beide gevallen eet je ongeveer dezelfde hoeveelheid calorieën. Je hoeft geen Einstein te zijn om te snappen dat je bij het eerste menu waarschijnlijk flinke trek houdt en dat je bij het tweede menu goed verzadigd bent, mits je deze menu’s in hetzelfde tijdsbestek zou eten.
Onbewust weet je dit natuurlijk allang. Toch blijven veel mensen gefocust op calorieën tellen, terwijl dat niets zegt over de kwaliteit van de voeding en wat voor effect dit heeft op het verzadigingseffect.
Energiebalans valkuil #5: mensen zijn geen robots
Als mens neem je geen beslissingen op basis van wiskundige berekeningen. Het is tegen onze natuur. De meeste beslissingen die we als mens nemen zijn gebaseerd op emoties! Het ‘logische’ deel van onze hersenen heeft vaak weinig controle over het deel van onze hersenen die door emoties gereguleerd wordt.
Sommigen noemen dit zwakte, maar ik noem het liever de menselijke natuur. Het veranderen van gedrag op basis van logische, rationele beslissingen kan vaak onmogelijk zijn.
Stoppen met eten als je op 2000 kcal zit? Nooit meer voedingsmiddelen eten met toegevoegde suikers? Elke dag minimaal 10.000 stappen maken? Het maken van deze veranderingen in je leven is vaak erg moeilijk.
Hoewel sommige mensen zeer gedisciplineerd in hun voedingskeuzes en gedrag, is dit echt niet representatief voor de algemene bevolking. Daarom is het gebruik van calorieën meer iets voor een laboratorium.
Kwaliteit voedsel belangrijke rol bij afvallen
Hoe vaak de energiebalans ook bewezen is, het is niet voor iedereen even handig om gebruik van te maken voor als je wilt afvallen. Onderzoek na onderzoek laat namelijk zien dat de kwaliteit van je voeding een ontzettend grote rol speelt.
hoi Je schrijft bij allerlei items ,klik en je ontvangt de tekst gratis toe gestuurd.Wanneer ik dat doe komt de tekst :ik ben geen robot ,maar geen gratis recepten end