Na twaalf jaar tijd heeft het Voedingscentrum eindelijk de nieuwe Schijf van Vijf gelanceerd! Het Voedingscentrum hoopt zo houvast te bieden in een tijd waarin de voedingsadviezen je om de oren vliegen.
Zo is duidelijk geworden dat het Voedingscentrum niet meegaat in allerlei voedingstrends, maar gebruik maakt van wetenschappelijke inzichten van de Gezondheidsraad.
In dit artikel zal ik vertellen welke veranderingen deze schijf met zich meebrengt en zal ik mijn visie geven over de nieuwe Schijf van Vijf!
Waarom een nieuwe Schijf van Vijf?
Tegenwoordig word je doodgegooid met adviezen over wat wel en wat niet gezond is. Vaak zijn deze adviezen ook nog eens tegenstrijdig en wordt het op deze manier voor veel mensen lastig om gezonde keuzes te maken.
Sinds 1953 is de Schijf van Vijf het voorlichtingsmodel van de overheid, om de bevolking in één oogopslag te laten zien wat er gegeten kan worden om gezond te blijven. Nu is daar de vijfde versie in meer dan zestig jaar tijd. De laatste update van de Schijf van Vijf was alweer van 2004. In de tussentijd heeft de wetenschap niet stil gestaan. Om die reden is een nieuwe Schijf van Vijf erg welkom, maar dat niet alleen. Ook de gezondheid van veel Nederlanders is drastisch gedaald.
Wist jij dat ongeveer 8 miljoen Nederlanders overgewicht hebben? Daarnaast is ruim 5,3 miljoen Nederlanders chronisch ziek, slikt ruim 1 miljoen antidepressiva en hebben bijna 1 miljoen diabetes type 2. Ruim de helft van de 65-jarigen heeft 2 of meer chronische ziektes.
Het is dus eerder uitzondering dan regel om nog gezond oud te worden.
Uiteraard is het Voedingscentrum ook op de hoogte van deze cijfers. Inmiddels is bekend dat leefstijl een veel grotere invloed op chronische ziektes heeft dan voorheen werd gedacht. Voeding in deze leefstijl, speelt daarbij een belangrijker rol.
Daarom is op basis van wetenschappelijk onderzoek, het effect van voeding op de tien meest voorkomende chronische ziekten (zoals hart- en vaatziekten, diabetes en kanker) bekeken. Vanuit hier heeft de Gezondheidsraad richtlijnen geformuleerd voor een gezond voedingspatroon. Die zijn vervolgens door het Voedingscentrum verwerkt in adviezen en een Schijf van Vijf, zodat in één overzicht te zien is hoe een gezond voedingspatroon eruit ziet.
Klik hier om het gezonde afslank weekmenu incl. recepten en boodschappenlijstje te downloaden.
Aanpassingen in de nieuwe Schijf van Vijf
De nieuwe schijf brengt een aantal aanpassingen met zich mee. Hieronder bespreek ik de belangrijkste!
Minder vlees
De belangrijkste verandering luidt:
Eet minder dierlijk en meer plantaardig.
Dat houdt in om niet meer dan 500 gram vlees per week te eten en dan het liefst zo min mogelijk rood vlees en bewerkt vlees.
Volgens de Gezondheidsraad is er namelijk een aannemelijk verband tussen de consumptie van rood vlees en bewerkt vlees en een hoger risico op beroerte, diabetes, darmkanker en longkanker.
Het produceren van vlees vraagt erg veel van onze planeet. Alleen daarom is het al een goed advies om de vleesconsumptie te verminderen. Toch bevat vlees belangrijke mineralen, vitaminen en eiwitten, dus hoort puur en onbewerkt vlees absoluut thuis in een gezond dieet.
Meer peulvruchten
Minder vlees betekent wel dat je een alternatief nodig hebt. Peulvruchten zijn hierop het antwoord zegt de Gezondheidsraad. Toch zijn de meningen verdeeld over de gezondheidsvoordelen van peulvruchten. Ze mogen dan gezonder zijn dan rood- en bewerkt vlees, maar is het dan ook wel echt gezond?
Peulvruchten bestonden niet in de oertijd en daarom zou ons lichaam deze voeding niet goed kunnen opnemen. Toch bevattenpeulvruchten wel enorm veel eiwitten en langzame koolhydraten, waardoor je zou verwachten dat dit toch gezond zou zijn? Helaas is het niet zo simpel.
Een voedingsproduct met veel gezonde eigenschappen, hoeft nog niet te betekenen dat het ook daadwerkelijk gezond is.
Voorlopig zullen we het antwoord op de vraag of peulvruchten echt gezond zijn nog niet weten en adviseer ik om hier zelf mee te experimenteren.
Meer groente en fruit
Méér groente en fruit is een advies wat altijd goed is, want de gemiddelde Nederlander eet hiervan nog altijd te weinig en dit is de absolute basis van een goede gezondheid.
Voorheen was de aanbevolen hoeveelheid 200 gram groente per dag, nu zegt het Voedingscentrum om dit te verhogen tot 250 gram.
Het eten van groente en fruit verlaagt volgens de Gezondheidsraad de bloeddruk en de kans op diabetes, darm- én longkanker.
Het advies om minstens 200 gram fruit te eten blijft gehandhaafd. Wel wordt hierbij vertelt dat vers geperste fruitsappen niet meetellen als fruit. Dit komt vanwege de vele suikers die je met deze sappen binnenkrijgt. Dat is een goede stelling, maar wel onvolledig als je het mij vraagt.
Er wordt namelijk niet gesproken over vers geperste groentesappen. Deze bevatten veel minder suikers en wel hartstikke veel vitamines en mineralen. Daarom zouden zulk soort sappen een ideaal middel zijn om de consumptie van groente omhoog te schroeven bij de gemiddelde Nederlander.
Eén handje noten per dag
Het advies om noten te eten is nieuw in de Schijf van Vijf. Dat is een erg goede ontwikkeling. Noten zijn één van weinige echt gezonde tussendoortjes, hoewel je tussendoortjes het beste helemaal kan vermijden. Lees hier waarom!
Het is volgens de Gezondheidsraad gezond om elke dag minimaal 15 gram walnoten, amandelen of cashewnoten te eten, mits deze ongezouten zijn.
Noten verkleinen het risico op hart- en vaatziekten en is daarom meegenomen in het advies. Let wel op: pinda’s zijn geen noten maar peulvruchten.
Geen alcohol
Drink geen alcohol, of in ieder geval niet meer dan één glas per dag is nu het advies.
Weliswaar zijn er mogelijke positieve effecten die samengaan met (matig) alcoholgebruik (lagere kans op hart- en vaatziekten, diabetes en dementie), maar die wegen niet op tegen de risico’s.
Twee glazen per dag voor mannen, zoals voorheen werd aanbevolen, is daarom niet langer het advies en ook dit is een positieve ontwikkeling voor de gezondheid van de Nederlander.
Vermijd suikerhoudende dranken
Nog een positieve ontwikkeling is het advies om zo min mogelijk suikerhoudende dranken te consumeren. Eén of twee glazen per dag verhoogt al het risico op diabetes. Het gaat daarbij om koude dranken waaraan sucrose, fructose of glucose is toegevoegd. Voorbeelden hiervan zijn vruchtendrank, frisdranken, ijsthee, gevitamineerd water en sportdranken waaraan suiker is toegevoegd.
Dat is een forse verandering in het drinkpatroon, vooral voor kinderen: die drinken gemiddeld driekwart liter suikerhoudende dranken per dag. Water, thee en gefilterde koffie zijn volgens de Gezondheidsraad een goed alternatief.
Verminder verzadigde vetten
Vervang boter, harde margarine en bak- en braadvetten door zachte margarine, vloeibaar bak- en braadvet en plantaardige oliën adviseert de Gezondheidsraad.
Tot mijn verbazing is dit advies ongewijzigd gebleven. De Gezondheidsraad zegt dat verzadigde vetzuren in de harde boters beter vervangen kunnen worden door plantaardige (zachte) vetten, want zo verlaag je het risico op hart- en vaatziekten.
Toch is allang aangetoond dat verzadigde vetzuren ook belangrijk zijn voor ons lichaam. Het zijn met name de transvetten die het probleem zijn en laat deze nou vaak te vinden zijn in margarines.
Daarbij is roomboter vele malen natuurlijker dan de zachte margarines. Roomboter heeft één ingrediënt, namelijk roomboter. Margarine heeft veel meer ingrediënten.
Het advies om twee keer per week (vette) vis te eten is teruggebracht naar één keer. Dit zou zijn omdat twee keer per week vis eten niet meer effect zou hebben dan één keer per week vis.
Dit is enigszins vreemd, want zo’n reden zou ook opgaan bij granen of zuivel, maar daar wordt niet over gesproken.
De oermens leefde veelal langs het water en aten veel vis, schaal- en schelpdieren. Zij waren kerngezond! Ook mensen rond de Middellandse zee eten vaker vis dan de gemiddelde Nederlander en zijn statisch gezien ook gezonder. Daarom adviseer ik om minimaal 2 keer per week vis te eten.
Vooral volkoren granen
Het advies rond brood en pasta is enigszins hetzelfde gebleven en dat luidt:
Vervang wit brood en gewone pasta zoveel mogelijk voor volkoren varianten.
Verder wordt er geadviseerd om dagelijks tenminste 90 gram (3 sneetjes) bruin brood, volkorenbrood of andere volkorenproducten (bijvoorbeeld 2 opscheplepels pasta) te eten. Daar komt de gemiddelde Nederlander wel aan. Ondanks adviezen uit populaire dieetboeken als De Voedselzandloper en Broodbuik, noemt de Gezondheidsraad geen maximum.
Sterker nog, als ik mijn persoonlijke Schijf van Vijf opvraag op de website van het Voedingscentrum, wordt er geadviseerd om 6-8 boterhammen per dag te eten plus 4-5 opscheplepels graanproducten (zoals pasta/rijst), of aardappels. Iemand die wilt afvallen of diabetes wilt omkeren, zal niet gebaat zijn bij dit soort porties.
Brood en pasta (ook de volkoren variant), zorgen voor een te hoge bloedsuikerspiegel. Insuline is nodig om deze suikers de cellen in te krijgen. Gebeurd dit te vaak en teveel, dan zal je op ten duur een insulineresistentie opbouwen. Een voorbode voor diabetes!
Waarom brood toch gezond zou zijn is vanwege het jodium wat via het bakkerszout wordt toegevoegd in het brood. Jodium is een erg belangrijk mineraal, maar dat kunnen we ook binnenkrijgen via vis, schelp- en schaaldieren en groente.
Ook zou brood veel vezels bevatten, maar groente bevat in vergelijking 8 keer meer vezels.
Het Voedingscentrum kijkt in dit geval liever naar wat de Nederlander graag eet en dat zijn graanproducten. Uiteraard zitten er ook economische belangen achter.
Helaas helpt dit niet voor de gezondheid van de gemiddelde Nederland, wat naar mijn idee toch echt voorop zou moeten staan!
Enkele porties zuivel
Voor melk, yoghurt, kaas en andere zuivelproducten verandert er ook weinig. De Gezondheidsraad adviseert enkele porties zuivel per dag te eten.
De gemiddelde zuivelconsumptie in Nederland ligt rond de 350 gram gram per dag en dat is prima vindt het Voedingscentrum.
Ook hier laat het Voedingscentrum een steek liggen. In melk zitten veel melksuikers wat niet ten goede komt voor de gezondheid.
De mens blijft evolutionair het enige zoogdier dat na de zoogperiode nog melk drinkt en dan drinkt het ook nog eens melk van een ander zoogdier.
Dat is als je er over nadenkt best gek, niet waar? Daarnaast zijn er genoeg studies te vinden die hebben bewezen dat melk meer kwaad dan goed doet.
Roomboter is de enige uitzondering hierop. maar dat raadt het Voedingscentrum dan weer af.
Conclusie van de nieuwe Schijf van Vijf
De nieuwe Schijf van Vijf bevat zeker een aantal verbeteringen. Het verminderen van bewerkt vlees, het vermijden van alcohol en suikerhoudende dranken en het toevoegen van noten en meer groente is een goede ontwikkeling.
Helaas blijven granen en zuivel te prominent aanwezig in de Schijf van Vijf, waardoor ik nog steeds niet al te positief ben over dit nieuwe voedingsadvies.
Als de Nederlander daadwerkelijk deze Schijf van Vijf gaat volgen, dan verwacht ik heus wel dat er enige gezondheidswinst wordt geboekt. Alleen zal je met deze Schijf van Vijf nooit een optimale gezondheid bereiken. Kennelijk is dat ook niet de norm.
Of het kan zijn dat het Voedingscentrum het niet aandurft om grote aanpassingen door te voeren? Als dat zo is, dat zullen we nog een jaar of 10 moeten wachten, totdat het Voedingscentrum weer met een update komt. Zal het dan niet te laat zijn?
Eigenlijk is een belangrijkere vraag of een voedingsadvies door het Voedingscentrum überhaupt iets uitmaakt voor de gezondheid van de Nederlander.
Als er bijvoorbeeld wordt gekeken naar de consumptie van groente, haalt nog geen vijf procent van de mensen het oude advies van 200 gram groente per dag. Bij het nieuwe advies zal dit percentage nog lager uitvallen.
Eigenlijk kunnen we wel concluderen dat een orgaan als het Voedingscentrum te weinig bijdraagt om de gemiddelde Nederlander op het goede spoor te zetten. Er is veel meer nodig om het eetgedrag van mensen aan te passen. Ik heb het dan over:
Marketing voor ongezonde producten zou drastisch verminderd moeten worden
Gezonde voeding zou op veel meer plekken te verkrijgen moeten zijn
Gezonde voeding zou gesubsidieerd moeten worden, ongezonde voeding belast
Op korte termijn zie ik dit nog niet gebeuren en zal je ondanks alle verleidingen de weg naar een optimaal gezond lijf toch echt zelf moeten doen!
Laurens is klinisch Psycho-Neuro-Immunoloog, voedingsdeskundige en orthomoleculair therapeut. Hij heeft meer dan 10 jaar kennis en ervaring over hormonen, de spijsvertering, het metabolisme en het immuunsysteem. Sinds 2017 heeft hij een praktijk waar hij mensen helpt met allerlei uiteenlopende gezondheidsklachten. Ook is hij aangesloten bij CAT, de grootste beroepsorganisatie in de complementaire geneeskunde.
Over de auteur: Laurens Helmstäter
Laurens is klinisch Psycho-Neuro-Immunoloog, voedingsdeskundige en orthomoleculair therapeut. Hij heeft meer dan 10 jaar kennis en ervaring over hormonen, de spijsvertering, het metabolisme en het immuunsysteem. Sinds 2017 heeft hij een praktijk waar hij mensen helpt met allerlei uiteenlopende gezondheidsklachten. Ook is hij aangesloten bij CAT, de grootste beroepsorganisatie in de complementaire geneeskunde.
1 Reactie
Auke
op om
Zou wel graag bronnen willen zien van de studies waar je het over hebt.
Super! Vul Hieronder Je Voornaam en E-mail In en Download het Weekmenu + Recepten
Door je e-mailadres in te vullen ontvang je regelmatige waardevolle tips via de e-mail. Voor deze mailing kun je je op ieder gewenst moment uitschrijven middels te uitschrijflink onderaan iedere e-mail.
Deze site maakt gebruik van cookies, zodat wij je de best mogelijke gebruikerservaring kunnen bieden. Cookie-informatie wordt opgeslagen in je browser en voert functies uit zoals het herkennen wanneer je terugkeert naar onze site en helpt ons team om te begrijpen welke delen van de site je het meest interessant en nuttig vindt.
Strikt noodzakelijke cookies
Strikt noodzakelijke cookie moet te allen tijde worden ingeschakeld, zodat we je voorkeuren voor cookie instellingen kunnen opslaan.
Als je deze cookie uitschakelt, kunnen we je voorkeuren niet opslaan . Dit betekent dat elke keer dat je deze site bezoekt het nodig is om cookies weer in te schakelen of uit te schakelen.
Zou wel graag bronnen willen zien van de studies waar je het over hebt.